Оваа сеопфатна иницијатива вклучува низа цели, вклучувајќи намалување на емисиите на стакленички гасови, зголемена употреба на обновливи извори на енергија, подобрување на енергетска ефикасност и промоција на одржлив развој во различни сектори.
- Намалување на емисиите на стакленички гасови – Примарна цел на зелената транзиција на ЕУ е значително намалување на емисиите на стакленички гасови. До 2030 година, ЕУ има за цел да ги намали емисиите за најмалку 55% во споредба со нивоата од 1990 година, како што е наложено со Европскиот закон за климата. За да обезбеди континуиран напредок, ЕУ планира да воспостави привремени цели за 2035 година, кои ќе доведат до крајната цел за климатска неутралност до 2050 година.
- Зголемување на употребата на обновлива енергија – ЕУ е фокусирана и на зголемување на потрошувачката на обновлива енергија. Според ревидираната Директива за обновлива енергија, целта е да се осигура дека 40% од вкупната потрошувачка на енергија во ЕУ ќе доаѓа од обновливи извори до 2030 година. Надвор од оваа пресвртница, ЕУ има намера дополнително да го зголеми уделот на обновливата енергија, ажурирајќи ги специфичните одредници во согласност со технолошкиот напредок и еволуирачките потреби за енергија.
- Подобрување на енергетската ефикасност – Енергетската ефикасност е уште една критична компонента на стратегијата за зелена транзиција на ЕУ. Директивата за енергетска ефикасност ја прикажува целта за подобрување на енергетската ефикасност за најмалку 32,5% до 2030 година во споредба со проектираната употреба на енергија за таа година. Дополнителни подобрувања се планирани за 2035 година, со ажурирани цели за да се обезбеди континуирано подобрување на енергетската ефикасност.
- Промовирање на одржлив транспорт – Секторот за одржлив транспорт игра витална улога во зелената транзиција на ЕУ. До 2030 година ЕУ има за цел да има 30 милиони автомобили со нулта емисија на патиштата, да достигне до 100 климатски неутрални градови, значително да го засили брзиот железнички сообраќај и да го удвои уделот на железничкиот товарен транспорт. До 2035 година ЕУ планира постепено да ги укине возилата со мотори со внатрешно согорување, осигурувајќи дека продажбата на нови автомобили се состои целосно од возила со нулта емисија.
- Унапредување на кружната економија – ЕУ е посветена на имплементација на кружната економија за промовирање на одржливост. До 2030 година, акционите планови ќе се фокусираат на намалување на отпадот, промовирање на рециклирање и поттикнување на одржлив дизајн на производи. Целта е до 2035 година да се постигне целосно функционална кружна економија со значително намалување на отпадот и зголемена употреба на секундарни суровини.
- Надградба на енергетската инфраструктура – Надградбите на енергетската инфраструктура се од суштинско значење за интегрирање на обновливите извори на енергија и обезбедување енергетска безбедност. До 2030 година ЕУ планира да ја модернизира и дигитализира својата енергетска инфраструктура. До 2035 година целта е да се заврши интеграцијата на паметните мрежи и решенијата за складирање, олеснувајќи ја ефикасната дистрибуција и користењето на обновливите извори на енергија.
- Заштита на биодиверзитетот и екосистемите – Заштитата на биодиверзитетот и природните екосистеми е приоритет за ЕУ. До 2030 година, целта е да се заштитат 30% од копнените и поморските области, да се обноват нарушените екосистеми и да се обезбеди одржливо користење на земјиштето. До 2035 година, фокусот ќе биде ставен на понатамошно обновување и подобрување на биолошката разновидност, со континуирано подобрување на здравјето на екосистемите и природните живеалишта.
- Обезбедување праведна транзиција – Механизмот за праведна транзиција е дизајниран да ги поддржи регионите и заедниците кои се најмногу погодени од зелената транзиција. Од 2030 до 2035 година, овој механизам ќе обезбеди фер пристап до нови зелени работни места, програми за преквалификација и социјална поддршка, гарантирајќи дека транзицијата е правична и инклузивна.
Глобален контекст и економски импликации
Истражувачите од Универзитетот за технологија во Шведска и Централноевропскиот универзитет во Австрија ги проучувале глобалните планови за постепено укинување на јагленот и откриле дека повеќе од половина од овие планови вклучуваат паричен надомест за засегнатите страни. Овој планиран надоместок е 200 милијарди долари на глобално ниво, со исклучок на Кина и Индија – двата најголеми корисници на јаглен, кои во моментов немаат планови за постепено укинување. Студијата открива дека би чинело над 2 трилиони долари доколку Кина и Индија одлучат да го исфрлат јагленот доволно брзо, за да ги исполнат климатските цели од Париз и да платат слична компензација. Џесика Џевел, професорка на Универзитетот Чалмерс, нагласува дека Кина и Индија имаат повеќе од половина од светските електрани на јаглен. Проценетата компензација за овие земји би била 2,4 билиони долари за цел од два степени Целзиусови и 3,2 трилиони долари за цел од 1,5 степен Целзиусов, пишува Bizlife.
Извор: Freepik / gerain0812
Клучното прашање е од каде ќе дојдат толку големи суми пари. Во моментов, околу половина од сите неутрализирања се финансирани од меѓународни извори како што е Just Energy Transition Partnership (JETP). Лола Наке, од Австрискиот универзитет за технологија и еден од авторите на студијата, вели: „Дискусиите за трошоците за ублажување на климатските промени често се фокусираат на инвестициите во технологиите за обновливи извори на енергија. Но, исто така, сметаме дека е од суштинско значење да се решат општествените импликации од намалувањето на фосилните горива, за да се овозможат брзи транзиции“.
Политичка рамка и регионални напори
Европскиот зелен договор служи како сеопфатна стратегија за постигнување климатска неутралност на ЕУ до 2050 година, опфаќајќи различни политики и законодавни мерки. Пакетот Fit for 55 вклучува законски предлози за исполнување на целта за намалување на емисиите од 55% до 2030 година, додека Европскиот закон за климата обезбедува правно обврзувачка рамка за поставување климатски цели.
На Балканот, водени од политиките на ЕУ, фокусот е на намалување на емисиите на стакленички гасови, зголемување на употребата на обновливи извори на енергија, подобрување на енергетската ефикасност и промовирање на одржлив развој, истовремено обезбедувајќи економски раст и социјална еднаквост. До 2030 година, Балканот има за цел да ги намали емисиите за најмалку 55% во споредба со нивоата од 1990 година и да постигне удел од 40% во потрошувачката на обновлива енергија. До 2035 година се планираат и значителни подобрувања во енергетската ефикасност и одржливиот транспорт.
Извор: Freepik / Bmnarak
Заклучок
Зелената транзиција на ЕУ претставува динамичен и еволутивен сет на политики, кои периодично се прегледуваат и ажурираат за да се обезбеди долгорочна одржливост и постигнување на климатските цели. Овие напори опфаќаат не само намалување на емисиите, туку и пошироки еколошки, економски и социјални димензии, што ја нагласува посветеноста на ЕУ за одржлива иднина. Преку соработка меѓу регионалните влади, ЕУ и засегнатите страни, транзицијата има за цел да го балансира економскиот раст со заштит на животната средина и социјалната еднаквост, отворајќи го патот за климатски неутрална Европа до 2050 година.
