По него следеше разговор со докажан уметник, светски познат виолинист. Секој од своја перспектива зборуваше за предностите и недостатоците на вештачката интелигенција. Двете излагања беа многу инспиративни и отворија многу прашања, барем кај мене. – Ведран Иванковиќ
Пишува: Ведран Иванковиќ, експерт за комуникации
Вештачката интелигенција брзо навлезе во секоја пора на креативните индустрии, вклучувајќи ги маркетингот, односите со јавноста, фотографијата и музиката. Моќта на ВИ алатките да генерираат содржина, често на ниво на креативност слична на човечката, отвора важно прашање: кој е вистинскиот автор и сопственик на содржината генерирана од ВИ? Традиционалните авторски права ги штитат правата на креаторите врз нивните дела, но кога станува збор за содржина создадена од ВИ, ситуацијата станува сложена. Во оваа прилика отворам многу прашања кои ми се вртат низ глава, а ги ставам и во контекст на практиката кога станува збор за маркетинг, ПР, фотографија и музика.
Извор: Bizlife.rs – Ведран Иванковиќ
Верувам дека и врапчињата на гранка знаат дека вештачката интелигенција функционира со анализа на големи количини податоци, создавајќи нова содржина која може да изгледа оригинално. ВИ моделите, како што се GPT-4 за текст, DALL-E за слики и Amper Music за музика, креираат содржина обработувајќи огромни бази на податоци што често содржат материјали заштитени со авторски права. ВИ учи од милијарди постоечки документи, фотографии, аудио датотеки и други материјали кои честопати се подложни на „copyright“ забрани. Додека истражував за потребите на овој текст, наидов на информации дека меѓу 15 и 20 проценти од податоците користени за обука на овие модели може да се сметаат за заштитени со авторски права, што отвора етички и правни прашања. На прв поглед, тоа ми се чинеше малку. Особено кога станува збор за креативните индустрии.
Границата помеѓу инспирацијата и копирањето често е нејасна. Вештачката интелигенција може да препакува елементи од голем број извори, кои често се нарекуваат „ремикс“ култура. На пример, ВИ може да креира слики и песни кои се многу слични на оригиналните дела, поради што постои опасност ВИ моделите да се користат за создавање „плагијати“ под маската на иновација. Недостигот на законски регулативи кои јасно ги дефинираат авторските права врз содржината генерирана со ВИ придонесува за сè поголем број правни предизвици. Моето основно прашање е: кој е сопственик на правата?
Маркетингот и ПР се области каде што ВИ има голем потенцијал за генерирање креативна содржина, но истовремено се соочува со предизвици поврзани со авторските права. Компаниите често користат ВИ за создавање визуелна и текстуална содржина што ја зголемува ангажираноста на корисниците. На пример, Nike користеше ВИ за да креира персонализирани визуални слики во кампања врз основа на преференциите на корисниците, што резултираше со високо ниво на ангажман од страна на публиката. Ваквите примери го покажуваат потенцијалот на ВИ во маркетингот, но исто така отвораат прашање: кој ги има авторските права врз оваа содржина?
Во светот на односите со јавноста, ВИ може да генерира говори, соопштенија за јавност или дури и одговори на прашања, кои агенциите сè почесто го користат. Меѓутоа, ако ВИ го создава овој материјал, се поставува прашањето за сопственоста над креациите, особено ако материјалот е подготвен за клиент. Пример е користењето на моделот GPT-4 од OpenAI за пишување маркетиншки слогани, каде што компаниите го поставуваат прашањето за сопственоста над таа содржина. Дали тогаш сопственик на предлогот е агенцијата, OpenAI или клиентот?
Една од карактеристиките на американското општество е дека секој може да тужи секого. Така добиваме интересни примери за вакви текстови. Еден од најпознатите правни случаи во оваа област се случи во 2022 година, кога компанијата Getty Images ги тужеше креаторите на алатката Stable Diffusion за користење на нивните заштитени фотографии за тренирање на моделот без дозвола. Getty тврдеше дека Stable Diffusion користи слики заштитени со авторски права, што резултира со генерирање нови слики кои личат на оригиналите. Оваа тужба ја нагласува потребата од правни рамки кои би ги дефинирале правата на содржината создадена со ВИ алатки во маркетингот и односите со јавноста.
Летово во Ровињ направив неколку фотографии од прекрасно зајдисонце. Меѓутоа, во средината на заливот имаше некакво игралиште на вода. Побарав помош од ВИ. За среќа, не успеа да го направи она што јас го сакав, па ја избришав таа фотографија. А сега, ако утре некој објави слично зајдисонце над Ровињ, а фотографијата е генерирана од ВИ, дали треба да го тужам?
Истражувајќи понатаму, одговорот повторно го најдов во некој од текстовите што цитираат правници. Кога станува збор за фотографијата, ВИ алатките како Midjourney и DALL-E овозможуваат генерирање слики врз основа на огромна база на постоечки фотографии и илустрации. ВИ „учи“ врз основа на постоечки дела, кои често се заштитени со авторски права, па на сопствениците на овие слики им е тешко да докажат повреда на авторските права кога ВИ создава слична творба, вели некоја учена глава во Америка.
Еден пример за злоупотреба е кога ВИ модел користи заштитени слики како основа за генерирање нови слики, што некои фотографи го нарекуваат „визуелен плагијат“. Доколку ВИ моделот користи слики од одредени автори за учење и создавање слични дела, тоа може да резултира со прекршување на авторските права, особено во случаи кога сликите се користат за комерцијални цели. Недостатокот на законска регулатива во оваа област значи дека на креаторите на ВИ алатките во моментов им е дозволено да користат слики заштитени со авторски права за тренирање на моделите, без соодветна компензација или признание од авторите. Сепак, тоа не значи дека оваа област нема наскоро да биде подобро регулирана или дека некој нема да покрене тужба поради вакви случаи.
Во областа на музиката, ВИ алатките како што се Amper Music и AIVA користат големи бази на податоци за генерирање нови композиции. Овие модели можат да анализираат стилови на различни музички композитори и да создаваат композиции што потсетуваат на нивните дела, што отвора прашање за авторските права врз таквите музички дела.
Практичен пример е песната „Daddy’s Car“, генерирана од ВИ системот на компанијата Sony Flow Machines, која звучи како да е инспирирана од музиката на „Битлси“. Иако песната не е директна копија, критичарите се прашуваат каде е линијата помеѓу инспирацијата и копирањето на стилот и дали музичките дела создадени на тој начин треба да имаат статус на авторски дела. ВИ во музичката индустрија, исто така, користи податоци што често вклучуваат заштитени песни, што значи дека алгоритмите учат врз основа на големи бази на податоци што опфаќаат авторски заштитена музика. Оваа песна е направена многу одамна во 2016 година. Понов и локален пример е песната на Констракта, напишана за концерт во Белград пред неколку месеци „Коса лета на ветрот, Констракта во Сава центар…“
Иако потребата за правна регулација расте, во моментов не постои универзален закон, како што е, на пример, GDPR, кој ги регулира авторските права во врска со содржината генерирана од ВИ. Европската унија и Соединетите Американски Држави дискутираат за предлози, но решенијата сè уште се во рана фаза. Еден од предлозите во ЕУ е да им се доделат одредени права на креаторите на ВИ системите или да им се даде статус на коавтори на корисниците кои користат ВИ за создавање содржина.
Во меѓувреме, експертите им советуваат на компаниите кои користат вештачка интелигенција за генерирање содржина во маркетингот и креативните индустрии јасно да ја обележат содржина создадена од ВИ. Транспарентноста во користењето на ВИ алатки може да придонесе за заштита на правата на авторите и да им помогне на корисниците полесно да го разберат потеклото на содржината. Така, веќе почнавме да гледаме потписи под илустрациите на Instagram: „Оваа илустрација е создадена со вештачка интелигенција.“
Една од потенцијалните мерки е создавањето посебна лиценца за содржина генерирана со вештачка интелигенција, која јасно би ги дефинирала правата и обврските во врска со комерцијалното користење на таквата содржина. Вака оформените правила би можеле да им помогнат на креаторите, агенциите и корисниците безбедно да ги користат содржините генерирани со вештачка интелегенција, а во исто време да обезбедат заштита на правата на оригиналните автори чии дела се користат за тренирање на ВИ моделите.
Вештачката интелигенција носи голем број на нови можности во креативните индустрии, овозможувајќи побрзо создавање содржина и нејзино прилагодување на потребите на корисниците. Сепак, како што покажуваат случајот на Getty Images и Stable Diffusion, како и примерите од музичката индустрија и индустријата за создавање фотографии, содржината генерирана со ВИ отвора сериозни прашања за авторските права, сопственоста и етичката употреба на податоците.
Без јасно дефинирани закони и правни насоки, индустриите кои што користат вештачка интелигенција остануваат изложени на правни ризици и потенцијални тужби. Правата на авторите, заштитата на податоците и сопственоста врз содржината што ја генерира ВИ стануваат клучни проблеми. Идните законски решенија ќе треба да балансираат помеѓу иновациите што ги носи ВИ и заштитата на правата на поединците чии дела се користат во процесот на создавање нови дела.
Прашањата, дефинитивно, се поставени. Да ја цитирам повторно уметницата: „одговор нема, затоа што го нема“ или барем не сè уште. Како и со сите иновации, а особено кога нешто е толку динамично, од клучно значење е сите актери – компаниите, креаторите на ВИ технологии, правните експерти и законодавците – да соработуваат за да создадат етички и правни рамки кои ќе овозможат одржлив развој на ВИ технологијата во креативните индустрии.
Додека тоа не се случи, внимавајте што барате да ви создаде вештачката интелигенција. Можеби, случајно или по грешка, ќе ви се појави туѓа слика во костим за капење наместо вашата фотографија од плажа. За оваа прилика можеме да ја приспособиме онаа народна: „Пази што промптуваш, може ќе ти се оствари!“
Извор: Bizlife.rs
