Цените на енергијата, кои нагло пораснаа по почетокот на војната во Украина во 2022 година, се стабилизираа по една година. Во текот на 2024 година, годишната инфлација на цените на енергијата беше претежно благо негативна. Во 2023 година, трошоците за електрична енергија, гас и други горива сочинуваа 5,5% од вкупната потрошувачка на домаќинствата во ЕУ, што претставува значителен финансиски товар, особено за домаќинствата со пониски приходи.
Цени на електричната енергија низ Европа
Индексот на цени на енергијата за домаќинства (HEPI), кој го следат Energie-Control Austria, MEKH и VaasaETT, обезбедува најнови податоци за цените на електричната енергија и гасот во 33 европски престолнини.
На почетокот на 2025 година, цените на електричната енергија за домаќинствата се движеа од 9,1 c€/kWh во Будимпешта до 40,4 c€/kWh во Берлин, додека просечната цена во ЕУ изнесуваше 25,5 c€/kWh. Освен Берлин, најскапи градови за електрична енергија беа Брисел (38,5 c€/kWh), Копенхаген (37,5 c€/kWh), Лондон (36,8 c€/kWh) и Берн (36,4 c€/kWh).
Најниски цени беа забележани во Будимпешта, а потоа во Киев (9,8 c€/kWh), Белград (10,5 c€/kWh) и Подгорица (11,1 c€/kWh). Цените во престолнините на Централна и Источна Европа главно беа пониски од просекот на ЕУ, со исклучок на Прага, каде што достигнаа 35,3 c€/kWh – што е над просекот, според податоците на Euronews.
Што ги предизвикува разликите во цените?
Експертите објаснуваат дека разликите во номиналните цени на електричната енергија произлегуваат од специфичностите на секој пазар, како што се енергетскиот микс (зависност од природен гас, обновливи извори и сл.), стратегиите за набавка и формирање на цени, субвенциите и тарифните модели. На пример, високите цени во Берлин се должат главно на високите трошоци за мрежна инфраструктура и даноци. Доколку се разгледува само цената на самата енергија, Германија би била на 10- то место од вкупно 33 анализирани пазари.
Прилагодувањето на цените според PPS носи значителни промени во рангирањето, бидејќи овој показател овозможува поправедна споредба со елиминирање на разликите во општото ниво на цени. На пример, Прага, која е 7-ма по номинални цени, се искачува на прво место кога цените се прилагодат според куповната моќ.
Извор: Freepik
Некои од значајните промени по PPS вклучуваат:
- Берн падна од 5-то на 23-то место
- Копенхаген падна од 3-то на 15-то место
- Вилнус се искачи од 16-то на 7-то место
Овие промени покажуваат дека, иако номиналните цени на електричната енергија се пониски во Источна Европа, пониската куповна моќ ја прави електричната енергија поголем финансиски товар за граѓаните.
Цени на гасот низ Европа
Цените на гасот за домаќинствата исто така варираат значително. Во Будимпешта тие изнесуваа 2,5 c€/kWh, додека во Стокхолм достигнаа дури 33,3 c€/kWh – што е 13 пати повеќе. Високите цени во Стокхолм се објаснуваат со малиот обем на пазарот и изолираната мрежа.
Прилагодувањето на цените на гасот според PPS доведе до значителни промени во рангирањето:
- Берн падна од 3-то на 16-то место
- Софија се искачи од 15-то на 3-то место
Овие разлики покажуваат дека, иако номинално цените на гасот во западноевропските земји се високи, тие често се подостапни кога се прилагодат според куповната моќ. Од друга страна, во источна Европа пониските номинални цени се релативно поголем финансиски товар за домаќинствата.
Извор: Bizlife.rs
