Што е паметен договор?
Паметните договори ги дефинираат условите на трансакцијата или договорот и ги извршуваат задачите автоматски кога одредени услови се исполнети. Тие на крајот би можеле да ги заменат традиционалните наследени системи и да воведат нова, иновативна економија на Интернет. Паметниот договор, на пример, би можел да му овозможи на еден трговец или дилер со половни возила да му испрати на купувачот доказ за сопственост штом тој целосно го плати возилото.
Поточно, паметен договор е компјутерска апликација складирана во блокчејн. Овој софтвер им овозможува на корисниците да извршат трансакција со поставување на код и испраќање на Ether за да се плати извршувањето. Кога кодот се извршува, тој ги копира деталите на јавниот блокчејн и се потврдува од повеќе независни јазли. Откако ќе се изврши, трансакцијата со паметен договор не може да се промени. Ова ги прави паметните договори безбедна форма на дигитална трансакција.
Во паметниот договор, условите на трансакцијата минутно се евидентираат. Ова значи дека нема простор за погрешно толкување. Тие се исто така екстремно брзи и не треба рачно да се проверуваат.
Извор: Freepik
Идејата за паметни договори не е нова; компјутерскиот научник Nick Szabo го воведе уште во 1994 година. Тој конципираше дигитална валута наречена Bit Gold, која никогаш не стана реалност. Сепак, тој помогна да се донесе концептот до пошироката публика и да се истакнат придобивките од трансакциите без доверба кон трети лица на Интернет.
Паметните договори имаат многу намени. Тие можат да се користат во финансиски трансакции и за автоматизирање на работните текови. Тие исто така може да се користат во гејмингот, како на пр. за Axie Infinity, CryptoBots и многу други.
Како функционираат овие договори?
Паметните договори се софтверски програми кои користат блокчејн за евидентирање и спроведување на договорите. За разлика од традиционалните договори, паметните договори немаат трошоци за посредник или трета страна. Наместо тоа, тие се создадени од мрежа на компјутери. Договорот автоматски се исполнува и се ажурира на блокчејнот кога ќе се исполни одреден услов. Ова ги елиминира доцнењата, надоместоците кон трети страни и провизиите.
Кога се креира паметен договор, програмерот соработува со бизнис тимот за да ги дефинира критериумите за дејствување. Може да се утврдат едноставни настани како што се одобрение за плаќање или прагот за читање на броилата. Во исто време, посложените операции бараат посложена логика и повеќе време.
По утврдување на логиката, програмерите за паметните договори користат платформа за пишување на паметни договори за да го напишат и тестираат истиот. Откако ќе бидат задоволни со нивната работа, тие распоредуваат паметни договори на блокчејнот. Ги конфигурираат да останат подготвени за ажурирања од оракл (oracle) – криптографски безбеден извор на стриминг податоци.
A basic question. Why have I invested in crypto? Because I believe Smart Contracts will have a significant impact in creating valuable applications. I have said from day 1, the value of a token is derived from the applications that run on its platform and the utility they create
— Mark Cuban (@mcuban) November 13, 2022
На пример, Ethereum разви нов јазик за создавање паметни договори. Солидноста се заснова на EVM и е слична на објектно-ориентираните програмски јазици. Ви овозможува да складирате и испраќате токени. Python, JavaScript и C++ влијаат на неговата синтакса. Оние кои се запознаени со овие јазици треба да можат да пишуваат паметни договори за Ethereum.
Придобивки од паметните договори
Една огромна предност зошто сè повеќе луѓе се свртуваат кон паметните договори е тоа што тие можат да се имплементираат за да ја направат безбедноста на средствата приоритет. Бидејќи тие се зачувани во блокчејнот, предизвикувачки е да се манипулира со информациите содржани во нив. Дополнително, паметните договори можат да бидат заштитени со криптографија за да се спречи секаков вид на хакирање.
Но, ајде да се обидеме да ги распределиме овие придобивки.
Можат да го автоматизираат плаќањето
Паметните договори овозможуваат трансакции во реално време помеѓу купувачите и продавачите. Тие ги отстрануваат празнините од набавката до плаќањето со активирање на потребните одобренија кога производот ќе пристигне и веднаш го префрлат плаќањето од купувачот на продавачот. Тие можат да ги поедностават финансиските операции, да ги намалат обврските за сметките и да го насочат процесот на плаќање.
Можат да бидат стопирани во секое време
Паметните договори имаат функција да се самоуништат, што е значајна карактеристика. Паметниот договор на кој му истекува времето треба автоматски да се самоуништи. Оваа функција им овозможува на паметните договори да останат активни и да не бидат подложни на експлоатација од страна на противници. Механизмот за самоуништување може да се имплементира на различни начини, вклучително и преку API (Application Programming Interface) или дигитален потпис.
Можат да бидат прилагодени
Паметните договори се само-извршливи програми кои лесно може да се прилагодуваат пред да бидат лансирани. Тие се разликуваат од традиционалните софтверски договори бидејќи не бараат трета страна да го потврди интегритетот на нивниот код. Тие се самопроверуваат и се спроведуваат кога се исполнети одредени услови. И, бидејќи тие се поддржани од моќта на блокчејнот, тие се целосно транспарентни.
Извор: Freepik
Може да бидат транспарентни
Довербата е еден од најзначајните предизвици со кои се соочуваат организациите. Недостаток на доверба ги тера организациитеда дејствуваат претпазливо и да трошат пари на посредници. Паметните договори, сепак, можат да помогнат да се елиминираат посредниците во јавните случаи и да се изгради доверба меѓу две страни. Овие договори користат блокчејн технологија за да создадат непроменливи договори. Овие договори се транспарентни и можат да обезбедат високи нивоа на безбедност.
Може да бидат непроменливи
Паметните договори имаат важно својство на непроменливост. Со тоа се осигурува дека резултатите од пресметките се непроменливи, што значи дека тие не можат да се променат. Овие договори не се како традиционалните договори што луѓето можат да ги менуваат. Само вклучените страни можат да ги променат. Друга карактеристика на паметните договори е тоа што тие не можат да се променат откако ќе се извршат. Паметните договори се попривлечни од традиционалните договори бидејќи не бараат одобрение од трета страна.
Дали овие договори ќе ги трансформираат традиционалните деловни трансакции?
Паметните договори можат да ги автоматизираат правните обврски на многу различни начини, и не е изненадување што компаниите се повеќе се свртуваат кон нив. Сепак, првиот чекор во обезбедувањето правна усогласеност со паметните договори е да се разбере нивната основна логика.
Страните треба вршат внимателно планирање за да паметните договори функционираат. Ова вклучува разбирање на деловните барања и целите на договорот. Исто така, страните треба да ја одредат формата на договорот, неговиот степен на автоматичност и количината на код што ќе биде потребен. И конечно, треба да ја разјаснат улогата на кодот во паметниот договор, дали кодот едноставно ќе ги дефинира законските обврски или всушност ќе ги извршува.
Паметните договори се ефективни само ако страните се согласат со нивните услови. Страните може да се согласат на минимален износ на пари што ќе остане во паричникот на клиентот (по секоја цена). Со ова паметните договори полесно ќе се спроведуваат, а веројатноста да бидат компромитирани е помала. Дополнително, овие договори се обезбедени со децентрализиран запис (ledger).
Извор: Freepik
Паметните договори, иако сè уште во почетна фаза, веќе го менуваат начинот на кој бизнисите функционираат. Овие договори ги автоматизираат традиционалните договори и ги намалуваат трошоците. Дополнително, тие можат да бидат потранспарентни и да го намалат ризикот од човечка грешка.
Иднината на паметните договори и можните предизвици
Некои банки и осигурителни компании веќе користат паметни договори. Тие се тестираат и во сценарија од реалниот свет, како што се научните истражувања.
Во здравствениот сектор, паметните договори ги револуционизираат административните процеси. Овие договори базирани на софтвер се автоматизирани и без грешки, и може да се користат за извршување дури и на најсложените договори. Веќе споменавме како тие можат да ги автоматизираат плаќањата и да ја подобрат ефикасноста.
Владините иницијативи за промовирање на блокчејн технологијата најверојатно ќе го поттикнат пазарот за овие договори. Овие нови технологии наскоро ќе бидат дел од нашето секојдневие, иако ќе помине некое време пред да управуваат со сè. Постојат различни предизвици со коисо паметните договори ќе се соочат.
Најочигледниот предизвик е да се обезбеди сигурност на паметен договор. Иако е можно да се имплементираат паметни договори за автоматизирање на монетарните трансакции, тие може да бидат предизвик за непаричните договори. Тоа е затоа што овие договори не можат лесно да се менуваат или раскинат. Ова значи дека страните на договорот мора да ги вклучат можностите за раскинување во самите договори.
Да заклучиме: Потенцијалот на паметните договори е огромен. Како што созрева технологијата, сé повеќе државни и приватни организации ќе ја усвојуваат. Популарноста на паметните договори е поттикната од широкото усвојување на Web 3.0 и растечката доверба во блокчејн технологијата. Овие нови технологии ќе ги забрзаат бизнис процесите и трансакциите низ целиот свет. На крајот, овие договори ќе создадат потранспарентна и флексибилна средина за интеракција на бизнисите.