Сѐ започна како и секој друг саботен ден на крипто пазарот – со возбуда, оптимизам и растечки графикони. Но, до крајот на 13 април 2025 година, токенот OM на Mantra изгуби повеќе од 90% од својата вредност, паѓајќи од над 6 долари на помалку од 1 долар за само еден час. За миг, од пазарната капитализација исчезнаа повеќе од 5,5 милијарди долари.
Ова не беше класичен „rug pull“, ниту пак системски колапс како оној на Terra Luna. Овој пат, приказната беше поинаква – и носи лекција што секој инвеститор, без разлика дали е почетник или институционален играч, мора да ја научи.
Како човек кој со години работи во срцето на финтек и крипто индустријата, сведочев на безброј падови. Но, ретко кој од нив со себе носи толку гласен аларм за ризиците што често ги занемаруваме во потрага по брз профит. Крахот на Mantra не беше само финансиски настан – туку јасен повик за будење. Игнорирањето на ова искуство може да нѐ чини многу поскапо.
Пред бурата: брзиот подем на Mantra
Во месеците пред април, Mantra се движеше со молскавична брзина. Компанијата објави партнерство вредно 1 милијарда долари со реномираниот дубајски градежен гигант DAMAC, а истовремено стана првиот DeFi проект со добиена лиценца од регулаторното тело VARA во Дубаи.
До крајот на февруари, OM достигна рекордна вредност од речиси 9 долари, поддржан од силен наратив, иновации и ентузијазам од заедницата. Инвеститорите веруваа дека конечно нашле проект што ќе внесе стабилност и регулаторна доверба во светот на DeFi.
Но зад сјајот на овие вести, пазарната структура остануваше кревка и лесно ранлива.
Крахот: како сѐ се распадна за миг
На 13 април, цената на OM започна со благ пад – на прв поглед сосема нормален за нестабилниот крипто пазар. Но, набрзо, падот прерасна во вистинска лавина. Штом токенот падна под 6 долари, беа активирани низа автоматски ликвидации на централизирани берзи. Бројни трговци го користеле OM како колатерал за големи зделки.
Со секој ликвидиран договор, пазарот се преплавуваше со нова понуда на OM, што дополнително ја туркаше цената надолу. Во услови на ниска ликвидност за време на викенд, овој процес доведе до уште подраматичен пад, сѐ до точка каде OM се тргуваше за помалку од 1 долар.
Ситуацијата дополнително се влоши кога официјалниот Telegram канал на Mantra замолкна токму во моментот кога пазарот беше преплавен со шпекулации — од наводен хак, до внатрешна продажба и технички дефекти. Паниката завладеа, а малите инвеститори започнаа масовно да продаваат, туркајќи ја цената на дното.
Пораз без виновник: што навистина се случи?
Во деновите по падот, аналитичарите од платформите Glassnode и Nansen ги анализираа податоците. Нивните наоди беа мошне јасни – немаше докази за продажба од страна на тимот или за инсајдерски манипулации. Најголемите приливи кон берзите се случиле откако цената веќе се срушила, што укажува дека не станува збор за координирана продажба од „китови“, туку за автоматска ликвидација и панични реакции од пазарот.
Вистинскиот проблем беше структурен: OM пазарот беше тенок, со недоволна ликвидност за апсорбирање на големи продажби. Дополнително, неговата целосна проценета вредност беше нереална во споредба со реалната внатрешна активност и заклучена вредност.
Што следува: обнова на довербата
Во изминатите денови, генералниот директор на Mantra, John Mullin, конечно се огласи. Потврди дека немало инсајдерски продажби и објасни дека колапсот бил резултат на автоматизирани ликвидации и слаби пазарни механизми. Компанијата најави план за откуп и „горење“ на токени, како и независна форензичка ревизија.
Но, како што добро знаеме, на крипто пазарот зборовите малку вредат – довербата еднаш изгубена, тешко се враќа.
Зошто ова не беше нова Terra Luna
Иако последиците беа слично катастрофални за OM инвеститорите, причините за падот беа сосема различни од тие кај Terra. Terra пропадна поради погрешен протоколски дизајн и стабилкоин што го загуби својот „пег“. Mantra, пак, падна поради прекумерна употреба на левериџ, слаби ризични механизми и нереално високи очекувања.
Нема технички дефект во основата на OM. Проблемот лежи во начинот на кој пазарот и корисниците го користеа и манипулираа со него.
Клучните лекции за секој инвеститор
Нема непобедливи проекти во крипто светот. Единствениот вистински штит е добар ризичен менаџмент и критичко размислување. Падот на OM нè потсетува дека користењето на нестабилни токени како колатерал е формула за катастрофа. И дека довербата е најскапата валута – еднаш изгубена, графиците не можат да ја спасат.
Инвеститорите и градежниците на овој пазар мора да почнат да поставуваат потешки прашања: Кој ја држи ликвидноста? Колку е подготвен пазарот да апсорбира шокови? И што ако одеднаш 10% од понудата стигне на продажба?
Ова не се само технички прашања, туку основни прашања за опстанок.
Обнова со интегритет и одговорност
Mantra можеби ќе преживее и ќе се опорави. Со силни партнери и фокус на транспарентност, патот кон враќање е можен – но нема да биде лесен. Во светот на криптовалутите, довербата се гради со дела, не со зборови.
Доколку крипто индустријата сака иднина со вистинска институционална поддршка и стабилност, мора да престане да гледа на ваквите падови како на изолирани инциденти. Тие се сигнал – а не случајност.
Она што му се случи на OM е важно за сите нас. Не само поради тоа што беше изгубено, туку поради сето она што уште можеме да научиме.
